Hangið á fési á föstudagskvöldi

Þessu annars ágæta föstudagskvöldi var eytt (orð að sönnu) í hálfgerða vitleysu. Kona skrollað yfir facebook veggi og síður og sóaði í það mun meiri tíma en heilbrigt getur talist. Pára á meðan hjá mér upplifun mína og skapa mínar eigin sögur

Einhver er glaður, annar nýbúin að afreka eitthvað merkilegt, sigra sjálfan sig eða þröskuldana í lífinu, annar átti afmæli, sumir deila fegurðinni í kringum sig, sólinni, náttúrunni eða náttúruöflunum. Framkvæmdir í garðinum, ferðalög eða timamót af einhverju tagi. Vinir, gleði, gaman. Svo eru aðrir sem eiga erfitt, einhver er veikur, gæludýrið kvaddi, annar þarf faðmlag eða hrós, smá huggun eða klapp á bakið og allt er þetta hið notalegasta bara. Smelli like-um, hjörtum og brosköllum hér og þar og hugsa hlýlega til stafrænna vina og annara

Þetta er góða hliðin á facebook, hin er svo verri, sú sem gerir besta fólk að afskiptasömum besservissurum með ekkert svigrúm fyrir annara manna skoðanir, upplifanir eða reynslu. Við erum öll þetta fólk á stundum og það er allt í lagi líka, svona í hófi alla vega. Gefum okkur öllum svigrúm til að vera breisk, misstíga okkur eða vera misupplögð. Svo lengi sem ekki er farið langt yfir strikið og vaðið of stórstígt í gegnum blómabeðin, við erum nefnilega öll í þessu saman. Öðrum er svo bara ekki viðbjargandi og best að sætta sig bara við það og skrolla áfram

Svo eru innlegg sem vekja bros, sögur af lífinu og tilveruni, hlátur, glens og fjör. Það getur líka verið pínu fyndið að sjá rólyndis fólk tapa glórunni í umræðu um garðaeitur, ketti á varptímanum eða hvenær smábarn á að hætta á brjósti. Jamm við erum skrítnar skrúfur þetta mannkyn

En svo er það annað sem mér finnst skrítið og það er að sjá fólk fegra sjálfa sig á kostnað annara, Það er mikill misskilningur að fólk verði stærra ef það stendur ofan á einhverjum öðrum, merkilegt nokk, það gerir fólk bara lítið og ræfislegt. Ég skil satt að segja ekki í fólki að haga sér þannig. Sterklega grunar mig þó að flestir sjái í gegnum þannig tilburði og láti ekki blekkjast svo áfram skrolla ég

Öll viljum við sýna okkar bestu hliðar á facebook og öðrum samfélagsmiðlum og það er fullkomlega eðlilegt líka. Að vilja gefa stafrænum vinum okkar örlítinn þátt í gleðinni, geyma bestu augnablikin og geta flett til baka og munað, brot af því besta. Það er hins vegar augljóst að sumir eru af alefli að mála glansmyndir ofan á grámóskulegan striga sem stundum heldur ekki vatni, sumir til að klóra í bakkann, aðrir til að fela hið ljóta sem undir liggur

Ég veit ekki hvaða íslenska orð ég ætti að nota í stað passive agressive enda held ég það skiljist bara bærilega þó á ensku sé en ég rakst á nokkra slíka statusa í kvöld. Hálf sagðar sögur, hálfar ásakannir, hálfur sannleikur. Sett fram undir rós og ætlað að fegra höfundinn, varpa ljósi á hve góður hann er eða hve mikið aðrir eru vondir við hann. Hann á sér margar hliðar yfirgangurinn og ofbeldið og satt að segja verður það ekki betra vafið í bómull eða drussað með flórsykri. Ætli þetta fólk viti hve illa það kemur sjálft fram? Ja, kona spyr sig

Þegar hér er komið i sögunni er ég búin að fá nóg og held ég opni bara bók. Þar mun ekki eitt orð sem ég les vera satt, enginn sem ég kynnist er til í alvörunnni og ekkert sem ég les um hefur nokkru sinni raunverulega gerst. Kannski eins og sumt annað sem ég las í kvöld eða þú last hérna, hver veit

Dagur einhverfu 2020 – í miðju kófinu

Ég hef gert það að vana að skrifa nokkur orð á blað á þessum degi. Sem betur ferð undirbjó ég mig ögn í kjölfar síðustu skrifa því það verður að segjast að undanfarnar vikur hafa ekki verið normal í neinum skilningi. Að vissu leiti eru þær það sem einu sinni var normal hjá okkur öllum en það er með eindæmum hvílíkt bakslag kófið hefur haft í för með sér. En víkjum að því sem ég var búin að skrifa áður en það brast á

Asperger/einhverfa er ein af fjölmörgum hliðum mannlífs sem er skilgreind út frá körlum og er mikilvægt fyrir kennara og foreldra að þekkja aðra þætti sem geta fylgt asperger. Fólk hefur gjarnan fordómafullar hugmyndir um einhverfu, sér fyrir sér persónu eins og Rainman (kvikmynd frá 1988), Forest Gump (önnur kvikmynd, þessi frá 1994) eða The beautiful mind (2001) og margir þekkja þættina Big bang theory. Allt eru þetta myndir um karla og nokkuð litaðar af staðalmyndum um einhverfu. Temple Gradin (2010) er þó um konu, vísindakonu og skrifuð í sama formið og karlamyndirnar, hins vegar er hún, líkt og Beautiful mind, einhvers konar ævisaga og persónurnar báðar byggðar á raunverulegu fólki. En aftur að konum á rófinu, konur eiga það til að sýna önnur einkenni en þessi típísku sem við heyrum mest um. Þær hafa hugsanlega áhuga á fleiru en raunvísindum, kannski dýrum, bókmenntum, hannyrðum ofl. sem þykir ekki svo merkilegt að rétt sé að gefa því gaum, enda sótt í kvennamenninguna. Já, ég veit, þetta er kaldhæðni en hún á rétt á sér núna.

Konur, eða stelpurnar eiga til að leika hlutverk, setja upp grímu og vera einhver annar eða eitthvað annað og búa sér þannig til heim þar sem þær geta fúnkerað betur og verið innan um fólk og leikið “eðlileg” samskipti. Þetta getur dugað þeim til að komast í gegnum daginn, svona stundum alla vega. Örverpið var tveggja ára þegar hún masteraði það að setja upp grímu og leika hlutverk þegar hún fór út úr húsi eða þegar komu gestir og gat haldið út þar til hún kom heim eða fólkið fór og þá sprakk blaðran… hún var gjarnan í búningi, ljón, tígur eða kisa.. og strákar gera þetta líka, svo verum vakandi… þess vegna segir fólk enn í dag: Hún? Með asperger? Nei! Hvaða vitleysa… en sama fólk var ekki viðstatt þegar kvíðaköstin komu, næturnar sem gengið er um gólf, nei, ætt er um gólf stefnulaust í panikki. Þegar skynsemin reynir að eiga við óreiðuna og ekkert gengur, þegar heimurinn hrinur, aftur og aftur engin leið að ná jarðsambandi og ekkert meikar sens. Fyrir nokkrum mánuðum kom örverpið mitt í heimsókn og ég heyrði hana þramma þungstíga upp stigann. Hún hlammaði sér á stól í eldhusinu, féll fram á borðið og stundi: þetta var hræðilegur dagur, ég þurfti að tala við þrjá. Það tekur á að setja upp grímuna og halda henni til streitu á meðan leikritið er leikið. Ég spurði hana hverju sæti að henni gangi betur núorðið að fara út, skreppa á pósthúsið eða í Eymundsson þegar hún má til og svarið var mér mikill lærdómur. Mamma, sagði hún, ég nota Pocemon go. Ég er í leiknum þegar ég geng á milli og þá get ég útilokað áreitið, fólkið, kvíðann. Um daginn þá gleymdi ég að hlaða símann og hann dó í miðri gönguferð. Ég fékk panikk kast og hélt ég kæmist ekki heim… Hún er alltaf með hleðslubanka í töskunni en þarna brást hann líka. Þær eru ýmsar leiðirnar sem fólk notar til að komast í gegnum daginn og við þurfum að gæta þess að leyfa því að halda þeim. Gefa litlu börnunum færi á að hafa öryggishlutinn sinn, leyfa þeim að vera í búningi ef þarf og ég er afar feginn hvað það var lítið mál í leikskóla örverpisins á sínum tíma að halda í það sem þurfti til að hlutirnir gengu upp

Aspargusinn minn nyverið fékk bréf frá einyrkja í útlöndum sem hún hefur átt viðskipti við. Hún kom í heimsókn til mömmu, settist við eldhúsborðið, beygði sig i keng og sagði: Hvernig bregst maður við svona mikilli jákvæðni í minn garð? Mig langar að skríða ofan í holu… Stuttu áður gerðist það við sama borð að aspagusinn hóf upp raust sína og spurði: Er til bók, svona Communication for dummies? Af hverju spyrðu að því, spurði mamman. Aspagusinn svaraði um hæl og horfði á mig með vandræðalegum svip -ég eignaðist óvart vini. Ég hló mig máttlausa og já hún á traustan vinahóp nokkurra einstaklinga af báðum kynjum sem hún er í samskiptum við þó aldrei hafi þau hist nema í netheimum

Aspargusinn minn á sér ýmsar kenningar, eina slíka fékk ég upplýsingar um upp úr þurru einn daginn: Ég held að hringlóttir hlutir borðist betur í oddatölu, sagði örverpið og var full alvara. Þessi kenning fékk byr undir báða vængi nokkrum mánuðum síðar. Örverpið átti erfitt kvöld því frúin á efri hæðinni (ég) blastaði popptónlist frá sjöunda- og áttunda áratugnum allt kvöldið og söng með af innlifun. Það getur tekið á að lifa í návígi við miðaldra fólki en stelpunni voru færðar nýbakaðar bollur í sárabót i lok kvölds. Hún tók við diskinum glöð, sá að bollirnar voru fjórar, krumpaðist öll saman og sagði afsakandi, neeei, nei og ýtti disknum snögglega aftur í hendur frúarinnar sem agndofa vissi ekki hvaðan á sig stóð veðrið. Uppeldið kikkaði inn og örverpið reyndi að útskýra; þær eru fjórar. Frúin engu nær, eitt spurningamerki í framan mundi allt í einu að bollur duga bara þrjár saman, hvorki meira né minna. Snaggaralega var einni bollu komið undan svo var drukkinn kvöldsopi á báðum hæðum. M.a.o. hringlótta hluti má borða þrjá í einu… (af gefnu tilefni: Ef þú vilt skrifa kringlótt er það frjálst líka). Mömmubollur tekur hún þrjár og þrjár, ekkert þar á milli og þörf ábending, ekki, alls ekki biðja aspargus að mylja kex fyrir þig. Hversvegna ekki? nú það er engin leið að bitarnir verða jafnstórir, við, þ.e.a.s. hún, er búin að prófa það og gerði mig fullkomlega gráhærða á meðan

Það eru ýmsar getgátur um orsakir einhverfu og í raun gæti ég trúað að með tímanum uppgötvum við að hér sé fleira en eitt og fleira en tvennt að gerast. Við vitum bara ekki betur núna og setjum margt undir einn hatt. Orsakirnar eru einnig óljósar, eða hið minnsta eru sérfærðingar ekki á einu máli. Hitt er ljóst að karlar eru fjórum sinnum líklegri til að greinast en konur, kannski af því að það, eins og annað í læknavísindum, er gjarnan skoðað frá karllægu sjónarhorni. Undanfarin ár hafa konur á rófinu stigið fram og vakið athygli á að hallinn er ekki vegna þess að fleiri karlar eru með einhverfu heldur vegna þess að konur sýna ólík einkenni, finna leiðir til að fúnkera betur og eru því ekki eins áberandi fyrir hinum í tilverunni

En aftur til dagsins í dag. Covid 19 setti heimsbyggðina á hliðina og sneri tilveru aspargussins míns alveg á hvolf. Skyndilega var ég minnt á unglingsárin hennar og reyndar bara ótrúlega mörg önnur ár þegar kvíðaköst, skelfing, panikk, svefnleysi og almenn örvænting var daglegt brauð og gat verið viðvarandi none stop daginn út og inn. Hún hefur óvirkt ónæmiskerfi … og ég nenni ekki að útskýa það frekar enda hef ég lagt áherslu á að tala um örverpið sem persónu en ekki það sem fylgdi henni út í lífið, sífelld og erfið veikindi alltaf og ítrekað og sannarlega hjálpaði ekki til helftarlömun í hægri hluta líkamans og allt sem því fylgir enda er það engin skemmtilesning, hitt vil ég gjarnan tala um hve hæfileikarík hún er og minn á dýrgripina sem hún býr til og selur á Ember Skart (facebook), hve vel hún hugsar um okkur hin sex í innsta hringnum, hve hún tækklar allt sem hún þarf að takast á við af miklu jafnaðargeði og stígur alltaf upp aftur, hvað sem á dynur. Og ekki kvartaði hún í janúar þegar hún átti afmæli og enginn hringdi í hana, hvað þá kom, enginn, en mamman er æfareið og verð sennilega enn í janúar 2021 þegar sagan er líkleg til að endurtaka sig

En til að ljúka þessu á jákvæðum nótum þá gengur allt bærilega núna, örverpið mitt er í einangrun og hefur verið frá því í febrúar enda má hún alls ekki smitast af neinu, hvað þá þessum óskapnaði. Lífið snýst ekki um þröskuldana heldur hvernig hún tæklar þá einn af öðrum án þess að blikka auga, enda er hún badass dauðans og lætur ekkert stoppa sig …. Sjáumst að sama tíma að ári…

Dagur einhveru 2019 – Foreldrarnir https://annaelisaisl.wordpress.com/2019/04/02/dagur-einhverfu-2019/

Dagur einhverfu 2018 – Stubburinn minn https://annaelisaisl.wordpress.com/2018/04/02/dagur-einhverfu-2018-stubburinn-minn/

Föst heima með börnin 2. hluti

Það er auðvitað fjölmargt sem hægt er að gera heima með börnunum til tilbreytingar og listinn gæti því verið endalaus en hvernig væri að skapa listaverk, læra að sauma, prjóna eða hekla, nú eða vefa. Það er kannski örlítið meira mál að smíða en alls ekki óyfirstíganlegt. Við hjónin höfum reyndar orð á okkur fyrir að vera léttgeggjuð og hér er eitt og annað brasað sem sumir jesúsa sig yfir. Sálarróin ætti ekki að hanga á óaðfinnanlegu hreinlæti og snyrtimennsku rétt meðan börnin leika.

Listaverk: Skoðið listaverk tiltekins listamanns og vinnið verk í sama anda. Ef þig vantar tillögu má benda á Gustaf Klimt, Picasso, Piet Mondriaan, Keith Haring, Andy Warhol, Miro, Jackson Pollock, Henri Matisse ofl. ofl. Listinn byggir á því sem ég hef sjálf unnið með og þvi eru nöfnin valin út frá mínu áhugasviði og því verulega takmarkandi. Auðvitað mætti eins velja handversmann, tónlistamann, skáld eða hvern annan þann sem gaman væri að vinna með.

Vefnaður: Það eru ýmsar einfaldar leiðir til að vefa, s.s. að nota pappaspjald og klippa/skera 1/2 cm. inn í efri og neðri brún með 1/2 -1 cm. bili (samstætt) og vefja garni hring eftir hring þar til vefstólinn er tilbúin. Þá má hefja vefnaðinn með garni eða efnislengjum. Þegar stykkið er til er klippt á spottana á miðri bakhlið og bundið fyrir.

Munið þið eftir að hafa skrifað leynibréf með hreinum sítrónusafa? Hreint undur þegar skriftin birtist ef bréfið hitnar (hárblásari eða straujárn dugar vel til þess að afhjúpa leyndardóminn).

Þá var ekki síður gaman að leika leikinn: Ekki koma við gólfið eins og Lína Langsokkur kenndi vinum sinum Önnu og Tomma þarna um árið. Húsgögn, teppi og púðar mynda þrautabraut, helst í hring en ef það er ekki hægt þá má fara fram og til baka… og æfðu þig í að segja alls ekki “passaðu þig” “farðu varlega” eða “ekki detta” … tilgangslaus óhljóð af þinni hálfu sem bara trufla. Börn fara varlega, flest passa sig og gera það sem þau ráða við og … og haltu þér nú fast …það er eðlilegt að börn skrapi hné eða lófa, reki sig á og merji tá. Þannig læra þau á veröldina, lífið og sig sjálf og þau þurfa nauðsynlega á því að halda að fá að reyna á sig, gera tilraunir og þá jafnvel detta eða meiða sig smá.

Tik-tack-toe er leikur sem ég veit ekki hvað heitir á ástkæra ylhýra en snýst um keppni tveggja við að ná þremur eins í röð, þvert, lágrétt eða milli horna. Annar merkir með krossi en hinn með hring á níu reita borð. Auðvelt að teikna og má vera margnota ef notaðir eru legokúbbar í sitt hvorum litnum, tölur, tappar eða annað sem til er. Leikinn má flækja með því að nota borðtenniskúlu og kassa/glös og boppa boltanum á rétta staðinn, segir sig sjálft að það fer ekki alltaf eins og áætlað er.

Kenndu barninu að baka eða elda. Gerið það saman. Brauðbollur, kjötbollur, pastaréttir og hakkréttir eru margir afar einfaldir og hakk og spagettí fellur oft vel í kramið hjá börnum. Brytjaðir ávextir með grískri jógúrt er í uppáhaldi hjá okkur öllum sem eftirréttur og er einfalt í undibuningi. Egg, steikt, soðin eða hrærð eru barnameðfæri. Vöfflur, íslenskar skonsur og lummur eru einnig einfaldar og ég er löngu hætt að nota sykur í þær uppskriftir. Svo má lifa hættulega og skera nokkrar paprikur í tvennt eftir endilöngu og hreinsa þær, helltu vel af olíu yfir og saltað og piprað, smyrðu vel með pítsasósu, og þá osti, pepperoní- eða skinkubitum. Bakaðu við 180 í 10-15 min. Önnur einföld aðferð er að smyrja brauðsneið með pítsasósu, bæta við pepperóni eða skinku og osti áður en brauðið er bakað í ofni. Brauð með tómatsósu, brytjuðum pilsum og osti er líka ágætis snakk og brauðsneið með bökuðum baunum og osti hitað í ofni er ágætt líka. Allt uppskriftir sem börn geta gert að mestu sjálf. Ef þér ofbauð þetta má alltaf bara poppa.

Einfaldar uppskriftir það sem hollustan flaug út um gluggann: Hálfur banani á pinna, dýft í bráðið súkkulaði með rjóma glubbi á toppinn …nammi namm.

Ískrap á fimm mínútum sléttum: 1 stór siplock poki og annar minni (u.þ.b. 1 l og 4 l). 2,4 ml mjólk, 1 tsk sykur (sumir vilja ögn meira), 1/2 tsk vanilludropar, 0.8+ml salt (tæplega 1 dl.). Ísmolar, iskurl. Helltu mjólk, sykri og vanilludropum í minni pokann. Fylltu þann stærri mep ísmolunum og saltinu. Settu minni pokann inn í þann stærri og lokaðu báðum vel. Hristu hraustlega í fimm mínútur. Fiskaðu litla pokann út og þerraðu … njótið. Ps. Trikkið með saltið og ísinn dugar líka ef þig vantar skyndikælingu á drykkinn… djúsinn vildi ég sagt hafa :).

Svo hefur auðvitað einhver snillingurinn gefið út þessar fínu leiðbeiningar um það hvernig best er að snúa sér við eldhúsverkin með leikskólabörnum:

https://kidshealth.org/en/parents/cooking-preschool.html

Hér eru fjölmargar hugmyndir að barnvænum uppskriftum:

https://www.sitters.co.uk/blog/15-fun-cooking-activities-for-kids.aspx

https://www.bbcgoodfood.com/recipes/collection/kids-cooking

https://tasty.co/article/melissaharrison/cooking-with-kids

https://www.tasteofhome.com/collection/easy-recipes-for-kids-to-make-by-themselves/

Þessar eru nú ekki ætar en kannski langar þig frekar að finna þinn innri föndrara og láta gamminn geysa með skæri og blað … og börnin, ekki gleyma börnunum:

https://www.happinessishomemade.net/quick-easy-kids-crafts-anyone-can-make/

https://www.goodhousekeeping.com/home/craft-ideas/how-to/g1389/diy-kids-activities/?slide=1

https://www.easypeasyandfun.com/crafts-for-kids/

Ef þér detta engir leikir í hug þá eru hér fyrirtakst hugmyndir að leikjum:

https://parenting.firstcry.com/articles/top-40-fun-indoor-games-for-kids/

https://www.familyfuntwincities.com/indoor-games-for-kids/

https://www.todaysparent.com/toddler/20-fun-indoor-games/

… og ef þið eigið lego eru hér nokkrar námstengdar hugmyndir, ekki að lego sé ekki yfirleitt fyrirtaks námsleið eitt og sér en maður getur alltaf á sig blómum bætt… https://childhood101.com/lego-learning-activities/

Blundar í þér þrá til að læra að teikna? Hér má finna leiðsögn og þú getur lært um leið og börnin: https://www.kennedy-center.org/education/mo-willems

Svo má komast í safaríferð með leiðsögn heima í stofu: https://m.facebook.com/cincinnatizoo/

Eða taka kúrs og láta reyna á listrænu hliðina: https://www.kitchentableclassroom.com/online-art-classes-for-kids/

… og ef fullorðna fólkinu leiðist þá er alltaf gott að glugga í bók, kannski rijfa upp svo sem eins og einn gamlan standard… Eða bara eitthvað nýrra:

http://www.openculture.com/free_ebooks

https://mashable.com/article/free-ebooks/

https://www.free-ebooks.net

En þegar upp er staðið má það helst af ástandinu læra hve starf leikskóla- og grunnskólakennara er mikilvægt og hve skiljanlegt er að börnin ykkar þurfa hvíld og ró þegar skóladeginum lýkur…Verum heiðarleg hérna … hve mörg ykkar myndu í raun kjósa að vera ábyrg fyrir námi, þroska og líðan 24-30 barna í litlu rými allan liðlangan daginn… (og á skítalaunum í þokkabót)? Um leið og ég sendi heilbrigðiststarfsfólkinu okkar baráttukveðjur og þakka fyrir mig og mína segi ég skál fyrir kennurum, þið eigið það skilið.

Hvað er hægt að gera heima með börnunum á tímum Covid 19

Nú er fyrirsjáanlegt að fjölskyldur dvelja meira heima en venja ber til og því datt mér í hug að taka saman nokkur hagnýt ráð úr fjölskyldubókinni minni og deila með þeim sem áhuga hafa. Auðvitað er margt sem hér fer á eftir tengt árstíð, staðsetningu, samsetningu fjölskyldu eða aldri barna en flestar hugmyndirnar má aðlaga að aðstæðum hverju sinni. Fæst kostar nokkuð nema fyrirhöfn og tíma en samvera og samskipti eru lykil þættir einmitt núna og ekki síst þegar dunda á heima í ró og næði.

Ég þigg gjarnan ábendingar og tillögur að fleiri hugmyndum í athugasemdum og verið ófeimin við að bæta við efni og dæmum, það er ekki eins og ég hafi fundið upp hjólið í þessum málum en mér þykir mikilvægt að við stöndum saman á þeim óvenjulegu tímum sem við lifum núna. Margt af því sem hér á eftir kemur er hugsað sem dægradvöl en af því að ég er ég þá er kennslu og námsvinkill í býsna mörgu eða það er auðvelt að bæta honum við með lítilli fyrirhöfn. Vertu ófeimin(n) að spyrja ef þú vilt þannig útfærslur.

Fyrsta spurningin er kannski sú hvað það er sem er gott að eiga heima ef börn eru á heimilinu og ég mæli með því sem hér kemur á eftir og stendur utan sviga en set innan sviga lúxus útgáfuna. Þannig er gott að eiga nóg af pappír og blöðum (rúllu af pappír ef vel er í lagt og maskínupappír), litir eru á listanum s.s. trélitir, vaxlitir fyrir yngri börn (og jafnvel tússlitir), vatnslitir og pensill (þekju, eða akríllitir og þykkari pappír) en endilega notið það sem til fellur heima til að mála á, teikna á eða föndra með, s.s. kassa undan matvöru, morgunkorni, pokana utan af hveitinu, milli blöð sem koma með kexi ofl. Konfektkassar og fleiri slíkir eru fyrirtaks rammar til að festa verk barnanna í og gera ögn meira úr þeim og endurvinnanlegu pappaformin sem sumt hakkið kemur í eru fyrirtaks málningablöð. Allt þetta má einnig nota með málningarlímbandi til að búa til skúlptúra eða leikföng, já, ég mæli með að eiga lím, límband, og málningarlímband, skæri, blýant, strokleður, yddara, (heftara, gatara, reglustiku, málband eða tommustokk, stækkunargler). Margt af þessu er sjálfsagt þegar til víða. Efni í leikdeig (sjá neðar) er ekki vitlaus hugmynd til viðbótar. Vasaljós eru til margra hluta nytsamleg, sérstaklega þegar enn er myrkur og hægt að búa til skugga í gegnum allskonar hluti eða fara í leikinn hver er hluturinn og sýna útlínur á vegg. Slæður af öllum gerðum fyrir ímyndunarleiki geta gert gæfu muninn (glerlaus gleraugu/sólgleraugu, hattar og húfur, fullorðins föt að klæða sig upp á ofl.). Venjuleg spil og önnur spil (sum bókasöfn lána spil) og auðvitað bækur. Kubbar (lego eða einhver útgáfa af öllum hinum kubbagerðunum) eru víða til og um að gera að nota. En snúum okkur að fáeinum hugmyndum.

Orðaleikir og bílaleikir heima: Frúin í Hamborg er orða- og athyglisleikur sem gaman er að leika með börnum á ákveðnum aldri og hengingaleik má leika með fimm ára börnum og eldri, orðin bara valin vel. Einnig eru til fjölmargar vísnagátur sem má leika sér með, googlið orðið vísnagátur bara og sjáið hvað kemur upp. Margir foreldrar þekkja það að leika allskonar leiki í bílferðum til að stytta ferðirnar og slíka leiki má eins leika við gluggana heima ef einhver umferð er um götuna. Þannig má safna bílum af einhverjum lit eða sort fyrir lengra komna, hver finnur fyrsta dýrið, telja þá fugla sem viðkomandi sér eða fólk í tilteknum fötum (með húfu, í úlpu, með bakpoka …), litinn á fötum þess sem ganga hjá eða persónueinkenni. Með eldri börnum má safna stigum, skrá niðurstöður og krossa við einskonar stöpplarit eða línurtit um hve marga af þessu eða hinu má finna (strætó, bíll, hjól, gangandi/ börn, fullorðnir/… osfrv.) Smá rannsóknarvinna getur verið holl og góð í hófi 🙂 og ef sömu gagna er aflað dag eftir dag má kannski finna mynstur og velta fyrir sér ástæðum. Svo má velta fyrir sér hvert er fólkið að fara, hvað er það að gera?

Húsverkin: Jamm, lifið heldur áfram og húsverkin þarf að vinna. Barnabörnin mín vita að það er staðreynd að við dönsum í eldhúsinu, stundum í stofunni líka en lykilatriðið er að gera það saman og hafa gaman á meðan. Stundum er skylda að dansa í eldhúsinu og við gerum það oft. Hressileg danstónlist, smá keppni fyrir þá sem hafa keppnisskap t.d. um fáránlegustu hreyfingarnar, bestu frammistöðuna eða uppstillinguna osfrv. eða skiptast á og sýna bestu taktana eða múvin, afsakið ég bara varð að sletta smá, keppa um bestu frammistöðuna ofl. Sum börn þola keppni illa og yngri börn ráða alls ekki við slíkt, því er keppni alltaf í gamni og hóflega ábyrgðalaus. Svo má auðvitað bara dansa allskonar samvinnudansa fyrir hina en hvernig sem framkvæmdin er þá gerir dans verkin miklu skemmtilegri

Útivera: Farið endilega út með börnin 1-2 á dag. Kannski bara út í garð að leika en gerið það saman. Svo má fara í gönguferðir um nágrennið og gera úr því rannsóknarleiðangra, finna skrítnasta, flottasta, dularfyllsta, besta (osfrv.) tréið, húsið, gluggann, hurðina, bílinn…. (osfrv.) og þá koma snjalltækin sér vel til að mynda það sem fyrir augu ber og vinna úr þegar heim kemur. Endilega leyfið börnunum að taka sínar eigin myndir og þannig má fara í ferð sem snýst bara um að mynda það sem barninu finnst merkilegt af einhverri ástæðu.

Ferð á næstu skólalóð getur verið góð hugmynd og allt eftir árstíma og veðri má heimsækja skrúðgarða (sambærilega við listigarðinn á Akureyri, Mynjasafnsgarðinn…) farið út með sleða, gefið öndunum, klífið snjófjöllin sem moksturstækin skilja eftir eða leitið að brekkum. Börn þurfa að hreyfa sig og það er engin tilviljun að leikskólakennarar skipuleggja útveru gjarnan tvisvar á dag. Ef það er snjólaust má fara út að hjóla, bara farið út um stund.

Farið út að ganga, gjarnan með markmið. Sjálf á ég barn sem á sínum tíma þurfti að hreyfa og fundum við allskonar trykk til að gera gönguferðir spennandi. Brjóta pappírsbát og senda í ævintýraför á næstu á eða læk, Ef þið búið svo vel má smíða bát úr nátturulegum efnivið s.s. spýtubút og nota hugmyndaflugið þegar kemur að því að gera mastur og segl. Notið umhvefisvænt efni eftir því sem kostur er og alls ekki plast. Skapa má ævintýri í kringum bátinn og fyrirhugaða ferð hans og jafnvel tengja bókum eða sögum sem til eru heima. Bátur getur flutt skilaboð til ættingja og vina eða ókunnugra sem á vegi hans verða og svo má fara heim og semja sögu um ferðir bátsins, hvert hann fór, hverja hann hitti og þau ævintýri og hættur sem hann lenti í. Hér getur tæknin komið sterk inn. Það má skrá ferlið, taka ljósmyndir eða vídeó af vinnunni við bátinn, ferðinni að sjó, á eða læk og sjósetningunni. Síðan sögugerðinni og eftirvinnunni sem getur verið margskonar, teikna má ævintýrin sem báturinn lendir í, síðan má leira bátinn eða annað úr ævintýrinu i kringum bátinn, ykkur sjálf eða söguna (uppskrift að trölladegi eða leikleir fylgir neðar), finna og hlusta á sjóarasöngva eða ferðalagalög og hvað eina sem ykkur dettur í hug eða hentar því sem til er heima.

Nestisferðir eru ekki háðar árstíma og smurt brauð eða ávextir og vatn með er alveg nóg í dásamlega nestisferð. Hér skiptir veður og færð minna máli en að klæða sig vel.

Notið tæknina til að skypa/facetima/myndsíma á ættingja og vini og það er fullt af fólki þarna úti sem nennir alveg að lesa fyrir börnin ykkar eða hafa ofan af fyrir þeim með ykkur eða fyrir ykkur um tíma í fjarfundi og það getur verið mikil tilbreyting. Sem dæmi man ég að eitt sinn gerðu afinn og barnabarnið allskonar tilraunir saman í gegnum skype þar sem afinn var með sýnikennslu og þau ræddu málin og áttu góða stund.

Bakstur með börnum eða eldamennska er eitthvað sem flestum finnst gaman að gera og það er ekki bannað að baka smákökur þó jólin séu búin, fara svo í nestisferð (sjá ofar) eða halda partý (sjá neðar). Þetta þarf ekki alltaf að vera svo flókið.

Sull í vaskinum með nokkrar dósir og sleifar getur haldið börnum uppteknum lengi, og fyrir eldri leikskólabörnin má skapa smávægilega umgjörð s.s. þvottastöð fyrir bílana/dúkkurnar eða sundlaugagarð fyrir legokarlana/playmóið… notið hugarflugið.

Útilega inni. Það má gera sér dagamun með því að fara í útilegu heima. Búa saman til virki eða hús undir eldhúsborðinu, stofuborðinu eða borðstofuborðinu með teppum og jafnvel sofa þar. Virkið getur eins verið yfir rúmi barnanna og þá má nota lak og málningarlímband til að breyta rúminu í tjald. Ef ætlunin er að sofa þar saman er auðvitað best að umbreyta stærsta rúmi hússins.

Fjársjóðsleit má síðan undirbúa og framkvæma úti eða inni og örugglega hægt að finna fjölmörg dæmi á vefnum ef að er gáð, allt eftir aldri og áhuga barnsins/barnanna. Einfaldasta útgáfan er líklega sú að gefa börnunum lista yfir hluti (myndrænan fyrir þau yngri) og svo felst leikurinn í að safna saman öllu sem á listanum er, tímarammi getur þvælst fyrir sérstaklega ef börnin eru fleiri en eitt eða á misjöfnum aldri en ef börnin eru eldri á vel við að setja tímamörk. Svo má auðvitað fara í ratleik eða skipulagðari útgáfur að vild og endilega deilið slíkum hugmyndum ef þið eigið tilbúnar svo fleiri geti notið. Googlið bara scavenger hunt for young children og skoðið bæði texta og myndir (images). Þarna eru fullt af hugmyndum sem má aðlaga eða þýða.

Púsluspil og önnur spil: Gefið ykkur tíma til að púsla og púsl þarf ekki að klára í einni atrennu. Spilið á spil og þá er veiðimaður er það spil sem mér finnst börn læra einna fyrst (4 ára) þó Olsen olsen komi fast á hælana, Yatsy má spila með einföldum reglum og þá hentar best að spila röðina (fyrst 1 svo 2 þá 3 osfrv.) og spila bara fyrsta hlutann. Allt eru þetta viðfangsefni sem byggja undir þekkingu á tölum, talningu og magni (stærðfræði). 

Það er lika einkar auðvelt að útbúa einföld sudoku fyrir börn, fyrst bara með myndum (t.d. dýr, hlutir…) og síðar formum (ferningur, þríhyrningur, hringur) áður en þau læra á tölurnar með auknum aldri og þroska (auðveldustu útgáfurnar henta 2-3 ára). Ég mæli með að byrja með fjóra reiti og tvær myndir en þyngja svo smám saman. Það má alveg nota legokubba í tveimur litum í stað mynda/talna eða eitthvað annað smálegt sem börnin eiga og þá er líka handhægt að endurnýja rammana. Ég ykkur til að endurnýta það sem til fellur s.s. pappakassa undan matvöru, pappaspjöld eða pappír.

Partý kvöld: Haldið einkapartý til dæmis búningakvöld jafnvel með þema og undirbúið veislu (t.d. popp og vatn eða með mat eða snakk sem þið undirbúið saman). Skreytið og undirbúið af fullri alvöru og það getur verið gaman að hafa jólaþema (og ef keypt voru jólanáttföt er hér tilvalið tækifæri til að draga þau fram). Partý má gera með allskonar þema, jól, sumar, afmæli þó engin eigi afmæli, framandi menningarþema osfrv. Málið er að gera sér dagamun og hafa gaman af og vinnan við að undirbúa matseðil, skreytingar, mat eða drykk (þarf ekki að vera dýrt eða flókið) osfrv. getur tekið allan daginn ég tala nú ekki um ef undirbúin eru skemmtiatriði og athugið að ekki þarf nema tvo svo hægt sé að halda partý.

Spilakvöld, kvikmyndakvöld og allskonar annarskonar þemakvöld eða dagpartar eru líka góð hugmynd og um að gera að láta hugmyndaflugið ráða. Karókí eða söngvakeppniskvöld gætu verið afar skemmtileg og þá þarf að æfa vel og undirbúa og með eldri börnum má auðvitað tengja þetta við tæknina hér ofar og útbúa stuttmyndir eða skemmtiefni. Jafnvel grafa í fjölskyldualbúmin (stafrænu) og skrá fjölskyldusögu. Það er verkefni sem gæti tekið marga daga, sérstaklega ef efnið er klippt og tónlist bætt við.

Tæknin sem flestir hafa aðgang að getur gefið magnaða möguleika og þannig getur fjölskyldan notað snjallsímann (eða snjalltækin sem til eru) og búið til kvikmynd, stuttmynd, tónlistarmynd, auglýsingar, fræðsluþætti osfrv. Hvernig væri að kvikmynda þátt um bakstur eða eldamennsku, tísku (klæða sig upp á í allskonar skemmtilegt og fáránlegt), föndurþætti eða hvað annað sem við á. Sjá dæmi um forrit: https://tolvuleikir698342289.wordpress.com/2018/11/05/hvada-tolvuleiki-eru-born-ad-spila/

4-5 ára börn geta brotið pappírsskutlur, gogga eða önnur oregami mynstur ef þið veljið allra auðveldustu gerðirnar, hér kemur youtube sterkt inn sem leið til að finna kennslumyndbönd. Svo má fara í keppni um langdrægustu skutluna og nota málband/tommustokk til að mæla vegalengdina.

Náttúruskoðun er viðeigandi á öllum árstímum. Það má skoða (og rannsaka skýin) finna ævintýrin og mynstrin eða réttu heitin á skýjagerðirnar, jafnvel nota Skyview eða annað forrit sem sýnir stjörnunar þarna úti í geimnum sem ekki sjást á daginn. Vindar og veður gefa fjölmörg tækifæri til að skoða og rannsaka (útbúa úrkomumæli, skoða hitastig og jafnvel skrá …) dýr, gróður og já á veturna má vel skoða tré og runna, fugla ofl. Það er hollt að venjast snemma á að taka eftir náttúrunni, liggja í snjónum (grasinu) og hlusta á vindinn eða náttúruna og horfa á skýin, Þó óneitanlega sé kannski fleira að gera á sumrin megum við ekki gleyma að það þarf ekki mikið til að búa til ævintýri fyrir börn. Smá útúrdúr ef þið eigið eða finnið á vef ljóð Þórarins Eldjárns þá passar hér að rifja upp ljóðið: Það er svo gott að liggja á mjúkum mosa. Svo má klæða sig upp um miðja nótt sem fyrir leikskólabarn getur verið rétt fyrir svefninn, fara út og horfa á næturhimininn og slaka á. Sem sé að skapa tilbreytingu og ævintýri úr því sem í kringum okkur er.

Ég hef markvisst sneitt hjá ýmsu sem tengist snjalltækni nema tækin séu í aukahlutverki enda mikilvægt að leggja áherslu á samskipti og samveru. Hins vegar er fjölmargt sem tæknin getur gert fyrir okkur í aðstæðum sem þessum. Á spotify eru sögur og ævintýri sem hægt er að hlusta á. Leitið að sögur og þá kemur ýmislegt upp. Sama á við um youtube en þá þarf að gæta betur að því að börnin séu ekki ein því það er ekki allt fyrir börn sem auðvelt er að nálgast á þeim miðli.

Hugmyndirnar mínar eru allskonar og kannski getur þú nýtt þér einhverja þeirra eða hið minnsta haft gaman af lestrinum. Ég set örugglega inn framhald síðar en þangað til þá er hér slóð á uppskrift að leikdeigi: https://www.landlaeknir.is/servlet/file/store93/item10872/Trolladeig.pdf

Með bestu kveðju frá leikskólakennaranum og lektornum … Lísa

Uppfært: Þegar annað þrýtur þá geta þau ykkar sem hafa Netflix útbúið séraðgang með fræðsluefni (leitið að: educational) og þó enska sé rikjandi mál duga margir fræðsluþættir t.d. náttúrúlífsþættir alveg

…meint svik við #metoo

Ég hef farið allan hringinn undanfarið, verið reið, fúl, pirruð, leið, sorgmædd, undrandi og eignlega á endanum rasandi yfir skilningsleysi fólks og virðingaleysi gagnvart þolendum ofbeldis. Meint*heimskuleg skrif og athugasemdir tröllríða samfélags- og fréttamiðlum, skrif um að sök sé ekki sök nema fórnarlambið gangi alla leið og gefi opinbert veiðileyfi á sig með því að stíga fram undir nafni. Skrif sem rengja sögur og atvik af því kallinn/kellingin er svo helvíti merkilegur pappír eða skrif um að þolandi skuldi samfélaginu eitthvað og verði sjálfviljugur að ganga til eigin aftöku án dóms og laga, sem er það sem hendir þá sem opinbera sig sem þolendur. *Fyrra ég mig ekki allri ábyrgð ef ég nota orði meint með þessum hætti hér framar? Mér sýnist það vera þannig sem orðið er notað nú orðið leynt og ljóst…

Við sem samfélag skuldum þolendum það að standa með þeim, verja þá en ekki kalla eftir enn meiri árásum… og það veit það hver sem vill að í slíkum málum er nær ómögulegt að ná fram réttlæti, hvað þá koma þeim fyrir dóm og þá nær útilokað að dómur skili neinu. Þetta er samfélagið sem við búum í og kjarni #metoo var að draga stöðuna fram, gefa þolendum rödd ekki neyða þá til að fara í bardaga sem yrði alltaf ljótur, langvinnur og nánast fyrirfram tapaður fyrir þolendur

Svo þú, lesandi góður, hefur auðvitað rétt á þínum skoðunum, rétt á að skrifa þær og tjá, rétt til að koma því áframfæri sem þér finnst mikilvægt en hitt hef ég efasemdir um hve siðferðislega rétt það er að þú getir sett þig í dómarasæti um sekt eða sakleysi og leyft þér að traðka á þeim sem þegar hefur þolað nóg. Við þá sem segja að sögur af þessu tagi séu uppspuni þá vil ég spyrja til baka, hversvegna eru það fyrstu viðbrögð þín að efast? Það er miklu líklegra að sagan sé sönn en login, miklu líklegra… og þegar fleiri en einn hafa sömu sögu að segja hlýtur sannleiksgildið að vera meira ekki minna. Þolendur eru sjaldnast að skrökva enda ekki arða að heilbrigða skynsemi í því að stíga fram með ásökun um ofbeldi, hvað þá kynferðislegt og í því liggur stærsta þversögnin í allri umræðunni. Krafa er sett á þolendur um að stíga fram… en svo eru fyrstu viðbrögð að segja þá ljúga… hugsaðu um það…

26. september birtist grein góðrar konu í Fréttablaðinu þar sem vitna er til facebook færslu hennar. Hún segir að #met­oo byltingin hafa verið til lítils ef að konurnar stígi ekki fram og að þolendur ættu „án kvíða og ótta“ að geta komið fram undir nafni og þannig staðið með sjálfum sér og öðrum kyn­systrum sínum. Tilgangurinn virðist sá að vernda mann­orð tiltekins manns og er það gott og gilt en hún heldur áfram og segir það “svo­kallaðri Met­oo byltingu til háðungar,“ ef þolendur stíga ekki fram undir nafni. Þar kristallast svo mikill grundvallarmisskilningur á #metoo að það er næstum fyndið ef það væri ekki um leið svona grafalvarlegt og sorglegt. Segjum sem svo að þolendur stígi fram, sagan hefur kennt og sýnt skýrt hvað gerist næst. Það yrði svo sannarlega ekki án kvíða og ótta svo vitnað sé í orð konunnar sem greinina skrifar og það er svo sannarlega hvorki hennar né annara að ákveða með hvaða hætti þolendur standa með sjálfum sér. Það þarf ekki að grafa djúpt eða víða til að sjá hvaða málsmeðferð þolendur mega eiga von á og ahugasemdakerfið sýnir líka vel hvað bíður þeirra sem stíga fram og benda á ofbeldi eða yfirgang. Hvort sem við viljum horfast í augu við það eða ekki þá er veröldin full af ómerkilegu fólki sem hagar sér vel inn á milli, fólk sem gerir vonda hluti eða jafnvel hræðilega þegar þú sérð ekki til. Og veistu, það að þú sást það ekki þýðir ekki að það hafi aldrei gerst. Svolítið skrítið að þurfi að benda fullorðnu fólki á þá staðreynd. Við erum nefnilega samfélag sem ver og jafnvel umbunar skíthælum en traðka þá í skítinn sem benda á að keisarinn er ekki sú silkihúfa sem hann skreytir sig með heldur raun berrassaður og til skammar. Nafnbirtingar eru viðkvæmt og alvarlegt mál en vandinn liggur í því, hvort heldur er í stóra samhenginu eða því litla, að við lifum í gerendavænu samfélagi þar sem þolendur eiga sér ekki viðreisnar von og afbrotin eru mörg og víða.

#metoo byltingin var ekki hugsuð til að henda þolendum fyrir úlfana heldur þvert á móti til að við hin tökum slaginn fyrir þá. Þolendur skulda engum neitt og sértaklega ekki yfirgangsseggjum og ofbeldismönnunum og alls ekki þeim sem kemur málið hreint ekkert við. En í hvert sinn sem þolandi vogar sér að stinga upp höfði hópast lýðurinn á torg og hrópar hástöfum til varnar mannorði, fjölskyldu og framtíð sakbornings rétt eins og hin hliðin sé mannorðs, fjölskyldu og framtíðarlaus eða skipti hið minnsta engu máli. Af því við vitum jú öll að að það má alls ekki rugga bátnum með óhreina tauji þess sem níðst er á og í sameiningu ýtum við þeim í kaf aftur eða fáum þá til að þegja með öllum tiltækum ráðum. Það er svo miklu auðveldara þannig… ja að minnsta kosti þangað til þú ert þolandinn, þá verður það ekki svo auðvelt lengur…

Dagur einhverfu 2019 – foreldrarnir

Dagur einhverfu og ég lofa að þreyta ykkur ekki á ítrekuðum áminningum enda skipta þær engu ef engar fylgja efndirnar. Það segir lítið að dreifa stolti, ánægju og stuðningi ef þú gerir ekki neitt í málefnum einhverfa, a.m.k. þess með einhverfu sem þú þekkir. Heimsókn, símtal eða stund með viðkomandi er meira virði en allar dreifingar heimsins, skilningur, umburðalyndi eða úthald … og það þarf úthald til að halda slíku sambandi gangandi, það er þetta sem þú þarft að gera. Margir með einhverfu eru einangraðir, ekki af því að þeir vilja það heldur af því að hinir nenna ekki að leggja á sig fyrirhöfnina við að eiga samskipti við þá. Samskipti af þessari sortinni krefjast þess að þú hættir að hugsa um sjálfan þig fyrst og fremst og oh boy hvað fólk á erfitt með það nú til dags. Samskiptin krefjast þess líka að þú hættir að lesa í orð og athafnir, því fólk með einhverfu segir hlutina gjarnan hreint út og þá er alveg óþarfi að móðgast þó ekki sé fylgt ströngustu kurteisisreglum. Gestir hafa snúið upp á sig þegar aspargusinn minn kemur í dyrnar og spyr: Hvað er hann að gera hér? Er hann ekki að fara? Þurfti hann að koma með börnin sín? Allt spurningar til að fá svör, ekkert meira, ekkert minna. Hann er í stöðugri upplýsingaleit og það væri okkur hollt að líta á heim einhverfra meira eins og google. Þú finnur svo sannarlega ekki alltaf það sem þú leitaðir að en það þýðir ekki að svarið sé ekki rétt, spurningin var bara röng

Og hættið að dæma foreldrana, þetta er alveg nógu erfitt án þess. Hve oft ætli ég hafi þurft að hlusta á vel meint orð vina og kunningja, ættingja eða bara ókunnugra um það sem ég ætti að gera eða oftar, það sem ég ætti að hætta að gera. Fólk greinir barnið og okkur hiklaust, setur á okkur stimpla og dóma hægri vinstri og nú nota ég þekkta skammstöfun til að segja það sem mér finnst um slíkt FO! (afsakið orðbragðið en kommon?). Getið þið ekki bara notað facebook á okkur og sent like og hjörtu í staðinn?

Það ruglar marga þegar aspargusarnir spyrja -af hverju eða -hvers vegna, um atburði sem “allir hljóta nú að skilja” en er bara ekki svo einfalt. Það sem þú þarft að gera er einfaldlega að svara hreint og beint, án útúrsnúninga og án kaldhæðni. Spurningum eins og -af hverju þarf að segja bless? -Af hverju þarf að þakka fyrir matinn? -Af hverju þarf að heilsa? -Af hverju? Og þetta eru alvöru spurningar sem þarf að svara með alvöru svörum. Leitaðu ráða hjá viðkomandi ef þú ert ekki viss og fáðu svörin þar sem þau eru. Ekki taka sjálfræðið af þeim og halda að þú vitið betur. Ekki takmarka möguleika aspargusanna þarna úti, leyfið þeim að takast á við lífið og aðstæður og verkefni, á sínum hraða og með sínu lagi en með dyggri hjálp og allri þeirri aðstoð sem þeir þurfa. Ekki halda að þú vitir betur og í guðanna bænum hlustaðu á foreldrana, merkilegt nokk þau hafa ótrúlega mörg svör og verða fljótt hokinn af reynslu

Mömmuráð mitt til hinna foreldranna er eftirfarandi. Greindu aðstæður þegar allt fer á hliðina og lærðu af þeim. Það er alltaf ástæða þó við sjáum hana ekki alltaf. Stundum er það hljóð eða ljós, snerting eða atburður, stundum kvíðinn sem tekur yfir en það er alltaf ástæða, alltaf. Pabbinn vill minna ykkur á að þið finnið ekki uppskrift á netinu til að fara eftir. Þetta er bara vinna, þangað til þú röltir síðustu ferðina fyrir ætternistapann, vinna og aftur vinna. Og þó við brosum stundum af listunum sem aspargusinn er snillingur í að gera til að halda jafnvægi á tilfinningavoginni þá ættum við að læra af þeim og gera lista, í samráði við einstaklinginn sem um ræðir, um það sem hentar og má og hins sem ber að varast að gera eða segja. Kannski getur þú smella einum úrklippuvegg á Instagram um málefnið enda skiptir það meiru en margt annað sem á Instagram-ið ratar

Ef þið þekkið aspagusfjölskyldu þarna úti, farið í heimsókn, talið við barnið/einstaklinginn, leggið ykkur fram við að eiga samskipti því oft er það ekki mikið mál, bara sýna lit og finna þá leið sem hentar. Setjast með viðkomandi við púsl, tölvuleik, skoðið bók, teiknið, perlið…eða hvað það nú er sem þeim þykir gaman. Bjóða viðkomandi út úr húsi í eitthvað það sem honum líkar og látið vita að hann þarf ekkert að tala, ekkert að segja nema hann vilji. Það dásamlega í þessu sambandi er að ef við einhvern er hægt að eiga hrein og bein samskipti þá er það fólk af þessari sortinni. Því skaltu bara spyrja, hvað finnst þér gaman að gera? Viltu kenna mér það? Eða, getum við gert það saman? Og þú gætir komist í dýrlingatölu með því að bjóða pössun eða hlé, vinna að því að fá barnið til að gista eða það sem er enn betra flytja inn svo foreldrarnir geti fengið kvöldstund, nótt eða helgi til að sofa. Jamm helsti draumur foreldra í þessari stöðu getur verið að sofa í friði

Ef þú átt börn kenndu þeim að vera almennilegar manneskjur því merkilegt nokk, börn hafa svo lélegar fyrirmyndir allt í kringum sig að þetta þarf að kenna. Kenndu þeim að gefa af sjálfum sér, gefa tíma sinn og athygli, vera örlát og mjúk í samskiptum. Og vertu góð fyrirmynd, vertu örlát(ur) og mjúk(ur), gefðu af sjálfum þér og gefðu af tíma þínum og athygli.

Ég hef litla þolinmæði fyrir umræðum um að frávik og fatlanir séu gjöf, því fer fjarri, mest megnis vegna þess að samfélagið gerir slíkt að hindrun, að ókleyfum vegg, að hrösunarhellu. Foreldrar þurfa að berjast, barnið þarf að berjast og sem fullorðinn þarf einstaklingurinn að berjast og það er óásættanlegt. Við þurfum að skapa betra samfélag þar sem allir eru samþykktir og allir duga eins og þeir eru og hafa sitt pláss, líka félagslega

Ég vona innilega að þú notir aprílmánuð eða hið minnsta daginn í dag, DAG EINHVERFRU … til að gera eitthvað fyrir málefni einhverfra, fyrir foreldrar einhverfra eða það sem væri allra best, fyrir einhvern með einhverfu. Og hástafanotkun mín hér rétt framar mun rugla minn aspargus í ríminu en við verðum nú að hafa gaman af þessu líka … góðar stundir

Blogg um sama efni frá í fyrra: https://annaelisaisl.wordpress.com/2018/04/02/dagur-einhverfu-2018-stubburinn-minn/

Dagur einhverfu 2018 – Stubburinn minn

Fyrsta verkefni foreldranna, að lifa af barn sem frá upphafi svaf mest fimm tíma á sólarhring, skipta með sér vöktum svo annað vakti til kl. 2 svæfði barnið og hitt tók við kl. 5/6. Gleðidagurinn þegar barnið kunni á kassettutækið og gat hlustað á sögur fyrir svefninn og vaknað til að horfa á spólu alveg sjálft, og foreldrarnir fengu loks nætursvefn. Atvikið á tröppum við hús vina sem voru nýfluttir og barnið, fimm ára, tapaði glórunni og reyndi svo að útskýra -Ég get ekki gert það sem ég hef aldrei gert áður, og aldrei náðist hún inn fyrir þessar dyr. Tryllingur sem kom stundum eins og skrattinn úr sauðaleggnum en stundum fyrirsjánlegur, þegar heimurinn hrynur, allt verður brjálæðislegt og skelfilegt og takið á sjálfstjórninni hverfur algerlega. Panik köst og örvinglan svo djúp að nístir að horfa á, ferðin til baka í raunheim hæg og löng. Þolir illa snertingu, og alls ekki óviðbúna, mest nokkrar sekundur í einu og knús mömmu þurfa að vera undirbúin og alls ekki blíð heldur föst og ákveðin. Þau sett á stundaskrá eins og annað mikilvægt, bað á laugardögum og þriðjudögum, dagar sem foreldrarnir hötuðu jafnmikið og barnið. Klippa neglur og hár, læknar og sjúkrahús (nú fæ ég martraðakenndan hroll og læt ykkur eftir að sjá það fyrir ykkur og sennilega er sannleikurinn langtum verri en það sem þið getið hugsað upp).

Málvöndunarhliðin þar sem kannski, bráðum, næstum, rúmlega og skyld orð hafa enga meiningu og foreldrarnir lærðu að vera nákvæm, vanda orðaval, útskýringar og fyrirmæli. Klukkan er tvær mínútur yfir fjögur, aldrei rúmlega, aldrei alveg að verða því það gat sett allt á aðra hliðina. Allt er svart og hvítt, fullt af vana og venjum, siðum og ritúali til að hafa einhverja stjórn í þessum ruglingslega, óútreiknanlega heimi. Foreldrarnir í fullri vinnu að passa sig á að skapa ekki vana og venjur. Rútína við alla hluti, þegar farið er úr húsi; læsa herberginu, gá að veskinu, lyklunum, taka með bók og ef einhver efi kemur upp, þarf að gá aftur og aftur. Engin trygging fyrir að sömu hlutir gefi sömu niðurstöðu næst. Ófær um að yfirfæra reynslu af einu yfir á sambærilegar aðstæður og stundum þær sömu, stöðugt að læra upp á nýtt. Ofurnæm skilningarvit sem þola illa hljóð eða hávaða, ljós eða kulda. Föt pirra, saumar, efni, áferð, allt þarf að vera sérvalið og sérstakt. Ný föt eru hræðileg og innkaup þarf að undirbúa vel, síðan liggja fötin óhreyfð lengi. Gömlu skórnir götóttir og slitnir en engu má henda og ferlið var óralangt þar til mamman tók mynd af þeim til eignar, guði sé lof fyrir stafrænu tæknina. Banana má kaupa í hvaða fjölda sem er en aldrei nema eina peru. Kiví þurfa að vera tvö og flest er borðað í sléttum tölum.

Allt sem gert er tvisvar verður hefð og þá getur hent að vandlifað verði í veröld aspagusins. Ótrúleg útsjónarsemi í að finna leiðir til að lifa af heim sem er óskiljanlegur, ruglingslegur og ótryggur. Setja sig í hlutverk, vera einhver annar og fela sig á bak við grímu, leikþátt til að komast í gegnum daginn, skólann. Einstakur, einstrengingslegur áhugi á afmörkuðum hlutum sem eru rannsakaðir í botn á einkar vísindalegan hátt. Veit þá að lokum allt og raunar stundum miklu meira en allt, um það sem áhuginn snýst um.

Skilur ekki fólk, hegðun, spurningar sem eru óljósar, kaldhæðni eða tvíræðni og því er erfitt að tala við ókunnga og þá sem ekki gefa sér tíma til að setja sig í annarra spor. Líkar sérlega illa við síma en tölvan og tæknin opnar óravíddir í samskiptum og möguleikum. Er ótrúlega fyndin á stundum og sér dýpra en margur. Samhyggð og samúð svo djúp að þarf að loka á með öllum ráðum til að lifa af. Og svo að því sem ekki má segja en reynsla af þessu tagi er ekki eitthvað sem ég óska neinum, hvorki barni né foreldrum. Óendanlega erfið og krefjandi, endalausir þröskuldar og hindranir, stöðugt áreiti og áskoranir. Hefði oft viljað skila henni hefði það verið í boði, jafnvel enn 26 árum síðar og kannski mest þessi síðustu ár. Ótrúlega skemmtileg og hæfileikarík, góð í gegn og vill vel en það er þetta með fólk, hún nær því bara ekki… (myndin sem fylgir er lýsandi fyrir vandann þegar aspargus þarf að flytja eftir heila ævi á sama stað)